Frères Limbourg, Très Riches Heures Du Duc De Berry, Mois De Mai, Google Art Project

Cursus: Erflaters van de Westerse Beschaving

Een boeiende kennismaking met de cultuur van Europa in late middeleeuwen en vroegmoderne tijd. 

Waar

SCHUNCK Glaspaleis

Prijs

€ 30,-

SCHUNCK Cursus erflaters 2023 (6)

In Heerlen weten we veel van de Romeinen en de mijnen maar wat gebeurde er in de eeuwen daar tussen in? Daar weten we vrij weinig van. Te beginnen met de Middeleeuwen. Tijdens deze reeks van de HOVO duiken we via vijf thema's in deze spannende tijd.

In vijf colleges brengen de vijf docenten, allen vanuit hun eigen discipline, respectievelijk muziek, filosofie, kunstgeschiedenis, geschiedenis en literatuur, richtingbepalende Erflaters uit deze periode voor het voetlicht. Je maakt kennis met de geruchtmakende personen die het gezicht van Europa in deze periode hebben bepaald, zoals Thomas van Aquino, Erasmus, de Gebroeders van Lymborch en de dichter van het Nibelungenlied.

de vijf bijeenkomsten

Kunstgeschiedenis:
De Gebroeders van Lymborch en Johan Maelwael 
Vrijdag 2 juni, 11:00 uur

Aan de Burchtstraat in Nijmegen werkte rond 1400 de familie Maelwael van Lymborch. De drie broers uit dit gezin, Herman, Johan en Paul van Lymborch, en hun oom Johan Maelwael zijn de grondleggers van de Nederlandse schilderkunst. Ze waren hun tijd ver vooruit. Hun realistische afbeeldingen van kastelen, edelen en boeren bepalen nog steeds ons beeld van de middeleeuwen. Met nieuwe technieken, beeldinnovaties en voor getijdenboeken tot dan toe ongekende onderwerpen breken zij met de traditionele schilderkunst van de middeleeuwen en maken ze de weg vrij voor de Renaissance schilders die na hen komen. 

Lieke Kamphuis studeerde Geschiedenis in Nijmegen en deed vervolgens de master Medieval Studies in York in Engeland. Daarnaast heeft zij recent de master Kunstgeschiedenis aan de Radboud Universiteit afgerond, waarbij zij is afgestudeerd op het gebruik van kleding in het werk van de Gebroeders van Lymborch om bepaalde personen en groepen betekenis toe te dichten. Vanaf 1 januari 2023 is ze directeur van de Stichting Maelwael Van Lymborch en het Gebroeders van Lymborch Huis.

Literatuurgeschiedenis: 
Het Nibelungenlied
Vrijdag 9 juni, 11:00 uur

Dr. Liesbeth Vonhögen duikt de literatuurgeschiedenis in aan de hand van het wereldberoemd manuscript: het Nibelungenlied. Het Nibelungenlied is een Middelhoogduits heldenepos uit de 13e eeuw, bestaande uit ongeveer 2300 strofen, waarin de ondergang van het huis der Bourgondiërs wordt beschreven. Het is een relaas over ’sisters in arms’ die een samenleving laten exploderen. en is de belangrijkste Middelhoogduitse vorm van de Nibelungensage. Het lied is in zijn rijkdom en diepgang, alsmede door zijn meeslepende stijl, een absoluut hoogtepunt in de hoogmiddeleeuwse literatuur. In 2009 zijn de drie belangrijkste handschriften van dit epos uit 1200 door de Unesco op de Werelderfgoedlijst geplaatst. We gaan nader in op dit lied, de tijd waarin het is geschreven, de doorwerking daarvan in latere tijden, de weerslag op de geschiedenis van Duitsland in de negentiende en twintigste eeuw en de betekenis nu.

Liesbeth Vonhögen is neerlandica en cultuurwetenschapper. Zij studeerde Nederlands MO a en b aan de Katholieke Leergangen in Sittard en Cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit in Heerlen. Hier promoveerde zij in 2017 met Nu alles voorbij is, begint wat voorbij is opnieuw, een proefschrift over de doorwerking van de Tweede Wereldoorlog in de Nederlandse poëzie tussen 1945 en 2005. Ze schrijft poëzierecensies, begeleidt leesgroepen en geeft lezingen over literaire en (literatuur)historische onderwerpen.

SCHUNCK Cursus erflaters 2023 (3)

Muziekgeschiedenis:
Machaut en Josquin
Vrijdag 16 juni, 11:00 uur

Jan Ezendam duikt de muziekgeschiedenis in onder begeleiding van muziek op de vleugel. Ezemdam geeft ons een overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen in de muziekwereld van de Middeleeuwen. We observeren hoe in een proces van honderden jaren de muzikale compositie geleidelijk voortschrijdt van eenstemmigheid naar meerstemmigheid en polyfonie. Tussen 500 (Boëthius) en 1500 (Josquin) zal ook de visie op muziek 180 graden verschuiven van ‘Musica Speculativa’ -deel van de wiskunde, het zgn. quadrivium- naar ‘Musica Poetica’ -deel van de retorica, het zgn. trivium.

De eerste Erflater die in het vizier komt is Guillaume Machaut.  Hij was de voornaamste vertolker van de ‘Ars Nova’, die in het Frankrijk van de 14e eeuw floreerde. Hij schreef de eerste volledig polyfoon gezette mis. Met de periode van de Nederlanders (I Fiamminghi) in de 15e eeuw, ontstond er polyfonie op basis van een vernieuwd harmonisch inzicht. Als tweede erflater bestuderen we hier Josquin des Prez. Hij wordt een legende en vervult in de muziekgeschiedenis een symboolfunctie. Josquin bracht een compleet nieuwe houding ten opzichte van de muzikale creatie.

Jan Ezendam is pianist en dirigent. Hij studeerde piano, orkestdirectie, theorie en compositie aan de Conservatoria van Maastricht en Luik. Hij werkte sinds 1980 als docent theoretische vakken, arrangeren en ensembleleiding aan het Conservatorium Maastricht en gaf eerder colleges in HOVO-verband.

SCHUNCK Cursus erflaters 2023 (4)

Geschiedenis van de filosofie:
Thomas van Aquino en Willem van Ockham
Vrijdag 23 juni, 11:00 uur

De hoge middeleeuwen brengen rust en vooruitgang. Aan dat succes heeft de filosoof/theoloog Thomas van Aquino zeker bijgedragen. Hoe dat zo kwam wordt uitgelegd in de eerste helft van de lezing. De tweede helft van de lezing laat zien zien hoe de moeizaam toestand gekomen eenheid door filosofische ideeën van o.a. William van Ockham in twijfel wordt getrokken. Daarmee ligt de weg naar de Renaissance open. 

Drs. Wim Fiévez: na een levenslange universitaire loopbaan als docent filosofie geeft drs. Wim Fiévez de laatste jaren filosofie onderwijs aan middelbare scholen en geïnteresseerde beginners.

SCHUNCK Cursus erflaters 2023 (5)

Geschiedenis:
Erasmus en keizer Karel V, Desiderius Erasmus en keizer Karel V
Vrijdag 30 juni, 11:00 uur

Aan het einde van de middeleeuwen treffen we de geleerde Erasmus en de keizer Karel V. Erasmus, raadsheer van Karel, pleitte tevergeefs voor verdraagzaamheid in Europa. En Karel, als jongeman al heerser over heel Europa, voerde tevergeefs vele oorlogen om van zijn grote rijk een bestuurlijke en godsdienstige eenheid te maken.

Drs. Constance van der Putten is historica en vertelt en schrijft graag over allerhande historische onderwerpen.

Praktische informatie

  • Cursus: vijf lezingen van 2 x 1 uur met pauze en met ruimte voor vragen en discussie
  • Wanneer: vrijdagochtenden 11:00 - 13:30 uur
  • Kosten: € 30,- voor vijf bijeenkomsten (niet los te boeken)