Het Huis van Emoties: taboes doorbreken en drempels verlagen

David Bade is een Nederlands beeldhouwer, installatiekunstenaar, schilder en tekenaar met een flinke staat van dienst. In 2006 richtte hij samen met Tirzo Martha het Instituto Buena Bista (IBB) op Curaçao op, dat culturele projecten organiseert en opleidingsmogelijkheden voor lokale kunstenaars biedt. In 2013 startte Bade samen met SCHUNCK het project ‘David Bade tekent Heerlen onder de tafel’ (DBTHODT). In deze serie maakt hij bijzondere groepsportretten in en over Heerlen.

Heerlen onder de tafel

De portretten uit deze serie worden in de stadscollectie opgenomen en vereeuwigen de mensen van de stad in de kunstcollectie. De serie leidt echter niet alleen tot kunst, maar ook tot ontmoeting. Het heeft voor Bade ook een sociaal aspect. “Kunst raakt mensen, maar daagt ook uit om zelf (weer) te gaan maken. Ik ben van mening dat je het leven beter aan kunt als je je creativiteit inzet, en niet alleen maar consumeert”, zegt hij. Zo ook in zijn laatste project binnen deze reeks, in 2022. “We zochten een partner voor het groepsportret, en kwamen al gauw uit bij Mondriaan. Ik heb veel affiniteit met deze doelgroep, ook vanwege de verschillende sociale projecten waar ik me mee bezighoud. Ik stelde me al vroeg in mijn carrière de vraag: wat kan ik nog meer bereiken met mijn kunst? Hoe kan ik iets toevoegen aan de dagelijkse beslommeringen? Daarom ben ik altijd op zoek naar groepen en aspecten in de samenleving die extra aandacht behoeven.”

Hallo Angst

De samenwerking met Mondriaan in 2022 leidde tot het werk ‘Hallo Angst’, waarbij Bade niet alleen cliënten van Mondriaan portretteerde, maar ook therapeuten, schoonmakers, en vele anderen die bij de organisatie een rol vervullen. “De cliënten voelden zich even geen cliënt. Ze werden gezien als een deel van de club, en hadden een gelijkwaardige rol ten opzichte van de rest. Dat deed hen zichtbaar goed. Het was een krachtige ontmoeting, die smaakte naar méér. Het was zonde om de opgebouwde relatie los te laten, vond niet alleen ik, maar ook SCHUNCK. Toen hebben we de koppen bij elkaar gestoken en kwamen we tot wat nu het Huis van Emoties is geworden”, zegt Bade.

Het Huis van Emoties is een paviljoen annex mini-museum annex atelier dat gedurende het Cultura Nova festival in Heerlen te zien zal zijn. Het wordt een lekker rauwe ruimte, waarin het maken de hele week gewoon doorgaat. Bezoekers worden uitgenodigd om ook mee te doen. Daarvoor komt er een speciale ‘maak-unit’. Zoals de naam al doet vermoeden draait het paviljoen volledig om emoties. Bade: “In de psychiatrie draait alles om gevoelens, en dan met name de vier B’s: bang, blij, bedroefd en boos. In het huis zijn vier ruimtes te zien, die worden ingericht met allerlei werken die samenhangen met elk thema. Sommige werken waren er al, sommige zijn speciaal voor dit project gemaakt. Maar allemaal door cliënten van Mondriaan.”

Niet-normaal

Het traject met Mondriaan is een halfjaar geleden van start gegaan, waarbij in de eerste maanden vooral gesprekken plaatsvonden, en er de laatste tijd veel gewerkt wordt. “In het voorjaar hebben we een maakweek gehad, waarbij ik bijvoorbeeld bij verschillende groepen ben aangesloten. Ik was erg onder de indruk van de aanpak vanuit de GGZ, maar vooral ook van de cliënten en de mate waarin zij hun kwetsbaarheid uitten. Door het bijwonen van een werksessie met een groep ambulante patiënten zag ik pas hoe dichtbij ‘kortsluiting’ voor iedereen is. De scheidslijn tussen gezond, of ‘normaal’, en ‘niet-normaal’, is er eigenlijk niet. Ook dat willen we aankaarten met het Huis va Emoties: de GGZ mag nog wel meer gedestigmatiseerd worden.”

De kracht van iets maken

Dat vindt ook Brigitte Rademakers, beeldend therapeut bij Mondriaan. Zij werkt voor verschillende afdelingen en doelgroepen, bijvoorbeeld mensen die herstellende zijn van een depressie, trauma of verslaving. “Beeldende therapie is een ervaringsgerichte therapie waarbij ieder op zijn unieke wijze vorm geeft aan materialen zoals potlood, verf en klei. In het handelen worden de krachten, maar ook de ervaren problemen, op een veilige manier zichtbaar en tastbaar. Naast het ‘maken’ is ook de nabespreking belangrijk: ‘Hoe heb je gewerkt?’ ‘Wat heb je hierbij ervaren?’. Door samen vanuit afstand naar het werk te kijken en de ervaringen te evalueren, staan we stil bij de onderliggende gevoelens en gedachten”, vertelt Brigitte.

Uit de samenwerking met David Bade vorig jaar, bleek hij goed een brug te kunnen bouwen tussen kunst en beeldende therapie. “Hij is heel toegankelijk, en gaat heel open maar tegelijkertijd ook respectvol het contact aan”, vertelt Brigitte. “Je ziet echt dat kunst verbindt wanneer je samen aan zo’n groter geheel werkt. De barrières vallen weg, en de drempels worden verlaagd. Dat is ook de kracht van beeldende therapie. Mensen verrassen zichzelf.”

Contact met mensen

Aan het Huis van Emoties doen ontzettend veel cliënten mee, van ouderen tot kinderen en volwassenen; het adert door heel Mondriaan. Eén zo’n cliënt is Paul (64). Hij werkte ooit als docent in het basisonderwijs, en kunst heeft voor hem altijd een speciale betekenis gehad. Zo werd hij altijd het meest enthousiast van de tekenlessen die hij gaf aan zijn leerlingen. Paul kwam zo’n twee jaar geleden in aanraking met de beeldende therapie bij Mondriaan GGZ. Hoewel hij al een lange tijd kampt met een bipolaire stoornis, besloot hij destijds in overleg met zijn therapeut dat hij toe was aan een nieuwe impuls. Mondriaan kende hij al vanuit zijn rol als aanspreekpunt voor vereniging Plusminus. “Ik krijg hier therapie op maat, maar kom vooral weer in contact met mensen. Toen David Bade hier kwam om zijn project te introduceren, was ik meteen enthousiast. Het draagt bij aan mijn behoefte aan structuur, maar tegelijkertijd vind ik het ook heel zinvol én taboedoorbrekend”, vertelt Paul. “Toen ik in Heerlen was om samen met andere deelnemers over het project te praten, en ik heel open over mijn bipolariteit vertelde, kreeg ik als eerste reactie: ‘ach, jij ook?’. Zo bleek een andere deelnemer zich in mijn verhaal te herkennen. Dat geeft maar weer aan dat als je er open over bent, je al snel iemand tegenkomt die met iets vergelijkbaars kampt.”

Energie eruit gooien

Een andere deelnemer aan het project is Kim (20). Haar beeldende therapietraject begon zo’n vijf maanden geleden bij Mondriaan, en ook voor haar blijkt het een welkome aanvulling. “Ik vind het moeilijk om over emoties te praten, dus ik vertaal dat liever in kunst. Ik voelde me lange tijd leeg, maar tijdens deze therapievorm ervaarde ik voor de eerste keer in lange tijd weer gevoel. Ik heb altijd veel getekend, en nu werk ik graag met ecoline. Dat is een soort vloeibare inkt. Daar kan ik lekker mee gooien – zo gooi ik letterlijk mijn energie eruit wanneer ik geen woorden heb”, vertelt ze.

Kim vindt het belangrijk om mee te doen aan het project, enerzijds om zo te werken aan emoties – letterlijk en figuurlijk – en anderzijds om samen te werken met, en te kijken naar werk van, anderen. Maar eigenlijk ook omdat ze van alles rondom kunst enthousiast wordt. Voor het paviljoen werkt ze nu aan driedimensionale maskers, die verschillende emoties tonen. Ze laat een groot masker zien met een neutraal gezicht. “Dit staat symbool voor mezelf, en veel mensen denk ik. We zetten ons neutrale masker op, terwijl er van binnen van alles aan de hand is.” Op de vraag wat ze hoopt dat er met het project wordt bereikt, antwoordt ze: “Voor mij is het doel al bereikt, door hier met zoveel mensen samen aan te werken. Dat samenzijn heb ik nog nooit eerder zo ervaren – iedereen heeft wel iets, maar nu maakt dat niet uit. Dat is mooi om te zien.”

Het Huis van Emoties is te bezoeken van 26 augustus t/m 3 september op het festivalplein van Cultura Nova in Heerlen. 
Bekijk het gehele SCHUNCK programma tijdens Cultura Nova >